به نقل از «خبرگزاری آریا»

تبديل ايران به مرکز مبادلات انرژي منطقه با محوريت تجارت گاز

تاریخ انتشار: ۲۲ شهریور ۱۴۰۲ | کد خبر: ۳۸۶۷۹۵۸۳

خبرگزاری آریا - مرکز پژوهش‌‎های مجلس در سلسله گزارش های مسائل راهبردی بخش انرژی در برنامه هفتم توسعه و تبدیل شدن ایران به مرکز مبادلات انرژی منطقه با محوریت تجارت گاز را بررسی کرد.
به گزارش سرویس سیاسی آریا به نقل از خانه ملت، دفتر مطالعات انرژی، صنعت و معدن این مرکز در گزارشی با عنوان «مسائل راهبردی بخش انرژی در برنامه هفتم توسعه (4): تبدیل شدن ایران به مرکز مبادلات (هاب) انرژی منطقه با محوریت تجارت گاز» آورده است که نفت و گاز در صد سال اخیر از منابع اصلی تأمین تقاضای انرژی جهان بوده‌اند و پیش‌بینی‌ها نشان‌ می‌دهد به‌رغم توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر، سوخت‌های فسیلی و به‌ویژه گاز، در دهه‌های پیش‌رو نیز نقشی جدی در تأمین انرژی مورد نیاز کشورها خواهند داشت.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

کشور ایران نیز به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین دارندگان منابع نفت و گاز در جهان، طی یک قرن گذشته برای کسب منافع اقتصادی و سیاسی به صادرات انرژی و به‌ویژه نفت خام پرداخته ‌است؛ اما تحولات دو دهه اخیر در ابعاد سیاسی و اقتصادی در جهان و به‌ویژه در حوزه انرژی، ایجاب می‌کند کشور برای استفاده حداکثری از منابع نفت و گاز خود ناظر به شرایط جدید جهانی، بازنگری‌هایی در نحوه حضور خود در بازار انرژی ترتیب دهد. پیشنهادی که بدین ‌منظور در این گزارش مطرح شده، تبدیل شدن ایران به مرکز مبادلات (هاب) انرژی منطقه است. این موضوع در بند «10» سیاست‌های کلی برنامه هفتم توسعه نیز مورد تأکید قرار گرفته است: «فعال‌سازی مزیت‌های جغرافیایی-سیاسی و تبدیل جمهوری اسلامی ایران به مرکز مبادلات و خدمات تجاری، انرژی، ارتباطات و حمل‌و‌نقل با روان‌سازی مقررات و ایجاد و توسعه زیرساخت‌های لازم».
گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس می‌افزاید که در اهمیت و ضرورت تبدیل شدن ایران به هاب انرژی منطقه، اولاً به کاهش اهمیت نفت و افزایش سهم گاز در سبد مصرف انرژی جهان می‌توان اشاره کرد. پیشتر ایران با صادرات نفت، علاوه‌بر کسب درآمد اقتصادی، به‌دنبال ایجاد تعادلی سیاسی-‌امنیتی در جهان برای توسعه خود بود. اما با روند کاهشی مصرف نفت اروپا، افزایش عرضه نفت (عمدتاً از منابع شیل) ایالات متحده و نیز پدیده تحریم، غرب به‌مرور نیازمندی خود به نفت کشورهای خاورمیانه و به‌خصوص ایران را کاهش داد و اهرم قدرت ایران در عرصه بین‌الملل تضعیف شد. دومین مورد از اهمیت راهبرد پیشنهادی هاب انرژی، استفاده از موقعیت جغرافیایی ایران است. جایگاه جغرافیایی کشور ایران و نیز قرارگیری بین کشورهای دارنده ذخایر بزرگ گاز و نفت و همچنین قرارگیری بین بازارهای بزرگ انرژی در شرق و غرب خود، امتیاز ویژه‌ای برای کشور محسوب ‌می‌شود که تبدیل شدن به هاب انرژی منطقه به‌شکل مناسبی از این مزیت استفاده می‌کند. سومین اهمیت این راهبرد نیز، ایجاد درهم‌تنیدگی سیاسی-اقتصادی-امنیتی با کشورهای همسایه و ایجاد وابستگی متقابل بین ایران و این کشورها و در‌نتیجه، کاهش تحریم‌پذیری است. این موضوع در ناتوانی ایالات متحده در تحریم خرید گاز ایران از‌سوی ترکیه و عراق در دو دور اخیر تحریم‌ها قابل مشاهده ‌است.
از‌سوی دیگر و از منظر سلبی، تحولات اخیر عرصه بین‌الملل و به‌تبع آن تغییر معادلات انرژی در منطقه، امکان حذف ایران از معادلات انرژی منطقه را افزایش داده است. رویکرد ترکیه به‌منظور تبدیل شدن به هاب گازی بین اروپا و آسیا در همکاری راهبردی با روسیه، تلاش ترکمنستان برای صادرات گاز خود به مقصد پاکستان و هند و به مقصد اروپا و نگاه روسیه به بازارهای جنوب و جنوب غرب آسیا برای بازاریابی گاز مازاد صادراتی به اروپا، نمونه‌هایی از این امر هستند. لذا پیگیری راهبرد تبدیل ایران به هاب انرژی منطقه در برهه زمانی کنونی و به‌ویژه در سال‌های اجرای برنامه هفتم توسعه از اهمیت ویژه برخوردار است.
گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس تصریح می‌کند که برای تبدیل شدن به هاب انرژی منطقه، ایران چهار ابزار در اختیار دارد که عبارتند از تجارت نفت، تجارت گاز طبیعی، تجارت فراورده‌های نفتی و تجارت برق. در‌مجموع با توجه به ایجاد وابستگی بالای سیاسی و اقتصادی، روند صعودی تقاضای گاز در دهه‌های پیش‌رو، حساسیت محل مصرف، قراردادهای بلندمدت و پتانسیل کم ارزش‌ افزوده، تجارت گاز مناسب‌ترین گزینه برای دیپلماسی انرژی و تبدیل ایران به هاب انرژی منطقه به‌شمار می‌رود و سه مورد دیگر به‌عنوان مکمل این رویکرد باید مورد استفاده قرار گیرند لذا تبدیل شدن به هاب گازی منطقه نقشی محوری در راهبرد تبدیل ایران به هاب انرژی منطقه دارد و سطح اول راهبرد پیشنهادی این گزارش محسوب ‌می‌شود. کشور باید گاز مازاد کشورهای منطقه، از‌جمله کشورهای روسیه و ترکمنستان، را خریداری و از طرف دیگر گاز وارد شده را به‌همراه بخشی از گاز تولیدی خود به کشورهای متقاضی گاز در منطقه صادر کند. بررسی پتانسیل‌های تجارت گاز در منطقه به‌ویژه پس از جنگ اوکراین نشان‌ می‌دهد ایران می‌تواند در میان ‌‌مدت پنج‎ساله به واردات حداقل 30 میلیارد مترمکعب و صادرات حداقل 60 میلیارد مترمکعب در سال دست یابد.
براساس این گزارش، تجارت نفت خام، فراورده و برق نیز در سطح بعدی راهبرد دیپلماسی انرژی ایران باید قرار گیرد. با توجه به زیر‌ساخت‌های موجود در کشور، پیشنهاد می‌شود تجارت و سواپ 300 هزار بشکه نفت خام یا فراورده‌های نفتی از کشورهای حاشیه خزر به‌ویژه روسیه و قزاقستان هدف‌گذاری شود. گفتنی است در حال حاضر و با توجه به زیرساخت بنادر و خطوط لوله موجود در شمال کشور، یکی از این دو گزینه (نفت خام و فراورده نفتی) قابل انجام است؛ بنابراین لازم است با توسعه زیرساخت‌های بنادر و خطوط لوله، فضا برای هر دو گزینه مهیا شود. در تجارت برق نیز رسیدن به حجم تجارت 30 میلیارد کیلووات ساعتی، با توجه به کمبود برق در کشورهای اطراف از‌جمله عراق و پاکستان و ظرفیت مازاد تولید برق روسیه و ترکمنستان و امکان انتقال آن از طریق ایران، می‌تواند جزو اهداف برنامه هفتم توسعه قرار گیرد.
گفتنی است تحقق راهبرد تبدیل شدن ایران به هاب انرژی منطقه نیازمند الزاماتی است که در این گزارش به سه سطح اصلی از الزامات آن، یعنی سطح سیاسی، سطح قانونی و سطح اجرایی، پرداخته شده‌ است. در سطح سیاسی که مهم‌ترین سطح الزامات است، پیشنهاد می‌شود برای پیگیری و اجرای راهبرد مذکور، «کمیته راهبری تجارت منطقه‌ای انرژی» (دولت) تشکیل و اختیار تصمیم‌گیری در مورد صادرات، واردات، سواپ و ترانزیت انرژی، از‌جمله تعیین قیمت‌گذاری، به این کمیته محول شود. سطح دوم از الزامات ماهیت قانونی داشته و مربوط به اصلاح قوانین به‌منظور تسهیل تجارت انرژی و به‌ویژه تجارت گاز است، که عبارت است از کاهش زمان بازگشت سرمایه در توسعه میادین گازی از طریق تخصیص کل درآمد به شرکت توسعه‌دهنده میدان (دولت-وزارت نفت). در سطح سوم (سطح اجرایی) الزامات نیز بر توسعه پایانه‌ها و خطوط لوله انتقال نفت و فراورده‌های نفتی به‌ویژه از کشورهای آسیای مرکزی و تقویت زیرساخت‌های بانکرینگ باید تمرکز کرد.
متن کامل این گزارش را اینجا بخوانید./
پایان پیام 

منبع: خبرگزاری آریا

کلیدواژه: ایران به هاب انرژی منطقه ایران به مرکز مبادلات تبدیل شدن ایران برنامه هفتم توسعه تبدیل شدن به هاب تجارت گاز نفت خام

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.aryanews.com دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «خبرگزاری آریا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۸۶۷۹۵۸۳ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

سیاست‌گذاری هوشمندانه ایران در جهت فعال شدن بند جریمه در صورت عدم اتصال کامل خط لوله صلح در پاکستان

به گزارش تابناک اقتصادی؛ دیپلماسی انرژی فعال برای کشورهای دارنده منابع نفت و گاز از اهمیت بالایی برخوردار است. به ویژه، کشور ما که به لحاظ ژئوپولتیک وضعیت خوبی دارد و می تواند به عنوان هاب گازی منطقه عمل کند، دیپلماسی برایش اهمیت دارد.

وزارت نفت سیاست های فعالی را در زمینه حل و فصل مشکلات گازی مان با ترکمنستان و از سرگیری سوآپ گاز از این کشور، رفع مشکلات سیاسی با عراق و ترکیه و ادامه صادرات گاز به آن ها و رایزنی برای احیای خط لوله صلح (ایران-پاکستان-هند) به اجرا گذاشته است.

به زعم کارشناسان، این سیاست ها می تواند زمینه ساز برعهده گرفتن نقش موثرتر کشورمان در مراودات گازی منطقه باشد و منافع مان را برآورده کند. به ویژه خط لوله صلح می تواند انحصار روسیه را در صادرات گاز به شرق آسیا بشکند.

اگر بتوانیم با سیاست های فعال نقش موثری در زمینه انتقال گاز در منطقه برعهده بگیریم، تبدیل به هاب گازی منطقه می شویم و این امر منابع اقتصادی، سیاسی و امنیتی بالایی برایمان دارد.

نظرات امین نوربخش، کارشناس انرژی را در ادامه می خوانید.

نوربخش در گفتگو با تابناک اقتصادی در خصوص دیپلماسی فعال انرژی که در دولت سیزدهم در منطقه به اجرا گذاشته است، تصریح کرد: اقدامات خوبی در حال انجام است. به طور مثال، پیگیری موضوع سوآپ گاز از ترکمنستان اقدام مثبتی است و باید ادامه یابد. از نظر بنده، ما باید موضوع ادعاهای ترکمنستان از ایران در زمینه مطالبات گازی اش را مسکوت بگذاریم و همچنان به سوآپ گاز از این کشور ادامه دهیم و این موضوع را در کنار آن و از طریق مسالمت آمیز پیگیری کنیم.

وی ادامه داد: مراودات گازی خود را با ترکمنستان نباید به تعیین تکلیف مطالبات ادعایی عشق آباد در خصوص طلب گازی از کشورمان موکول کنیم. اقدامات وزارت نفت در خصوص حل و فصل مشکلات مربوط به این موضوع را مثبت می دانم و باید ادامه یابد.

این کارشناس انرژی توضیح داد: ترکمنستان یکی از بزرگ ترین دارندگان منابع گازی است و با توجه به موقعیت جغرافیایی اش که محصور در خشکی است، به کشور واسطی برای انتقال گاز نیاز دارد. ما نباید به سوآپ صرف از ترکمنستان بسنده کنیم. خوب است که وزارت نفت تلاشش را در راستای واردات بخشی از گاز ترکمنستان و صادرات آن نیز به کار بگیرد.

نوربخش گفت: پیگیری موضوع خط لوله صلح ایران-پاکستان را توسط وزارت نفت مثبت می بینم. این اقدام خوبی است که به اجرا گذاشته ایم. خبرهایی هم منتشر شده است مبنی بر اینکه اسلام آباد تمایل خود را به تکمیل این خط لوله در خاک پاکستان مطرح کرده است. خوب است که به فکر استفاده حداکثری از فرصت پیش آمده هستیم و رایزنی ها را در این خصوص با اسلام آباد شروع کرده ایم. حتی شاید در شرایط فعلی ایجاد شده بعد از جنگ اوکراین، بتوان با رایزنی روس‌ها و مشارکت آن‌ها در صادرات گاز، هند را هم مجددا وارد این پروژه کرد.

وی ادامه داد: هر چقدر مراودات ما در زمینه گازی با همسایگان و کشورهای منطقه بیشتر شود، وابستگی آن ها به ما افزایش می یابد و جایگاه مان در منطقه تقویت می شود. با توجه به این مسائل، احتمالاً گسترش روابط تهران و اسلام آباد در حوزه انرژی با مخالفت واشنگتن مواجه می شود. اما اگر توافقات بین سران دو کشور در سطوح بالای سیاسی صورت بگیرد، مسئله قابل حل و فصل است. اگر لازم شد در ارتباط با پاکستان می توانیم از گزینه شکایت در دادگاه های بین المللی استفاده کنیم. البته الان فضا مثبت است و می توانیم از طریق مذاکره موضوع را پیش ببریم.

این کارشناس انرژی خاطرنشان کرد: پاکستان با قطعی های گسترده برق روبروست و ال ان جی وارداتی اش بسیار گران تمام می شود. به همین دلیل به واردات گاز از ایران احتیاج دارد. با پیگیری موضوع در سطوح بالای سیاسی می توانیم بستری برای افزایش مراودات خودمان با پاکستان در حوزه انرژی ایجاد کنیم.